Alternatieve brandstoffen en de toekomst van tankstations

Vandaag de dag rijden er meer dan 10 miljoen elektrische voertuigen op onze wegen en volgens het International Energy Agency stijgt dat aantal in dit decennium nog verder naar 145 miljoen. Er is daarnaast sprake van een zogeheten “waterstofkoorts”, waarbij overheden die in het bezit zijn van natuurlijke, waterstofrijke bronnen hun mobiliteitsbeleid hierop aanpassen. Ook zijn er andere initiatieven om onze CO₂-uitstoot te reduceren, zoals het mengen van traditionele fossiele brandstoffen met biobrandstoffen.

Met deze veranderingen bewegen we ons meer in de richting van duurzaam en energie-efficiënt vervoer. Maar, hoe ziet de toekomst van tankstations eruit? Komt er meer nadruk op elektriciteit, waterstof of biobrandstoffen? 

Dit zijn vragen waar de eigenaren van tankstations mee worstelen. De tijd zal het ons leren. Één ding is zeker: stilstand is achteruitgang in deze dynamische sector. Daarom is het belangrijk om goed te begrijpen wat deze alternatieve brandstoffen precies zijn en welke impact ze kunnen hebben.

Tankstations hebben zich altijd al aangepast om te kunnen overleven

Tankstations hebben zich van oudsher altijd aangepast aan marktbewegingen. Denk aan de combinatie van benzinepompen en een winkel, die aanvankelijk ongebruikelijk was, omdat benzinepompen destijds nog bemand waren.

Weinig mensen stapten hun auto uit, omdat tankstations wettelijk verplicht waren om een pompbediende de auto van de klant te laten vullen. Toen de regelgeving veranderde en er zelfbediening mogelijk was, bezochten steeds meer mensen de bijbehorende winkels en werd de combinatie benzinepomp en winkel de norm. Door de jaren heen werd een reeks aanvullende diensten, waaronder de autowasstraat, luchtpomp en stofzuiger, geïntroduceerd. Tegenwoordig zijn dit alledaagse zaken en komt meer dan 40 tot 50 procent van de winst van tankstations van goederen en diensten naast de verkoop van brandstof.

Comfort werd steeds belangrijker en de populariteit van de auto als vervoersmiddel nam snel toe. Tankstations vervulden hierdoor een belangrijke positie. Momenteel staat de sector onder toenemende druk als gevolg van de milieuproblematiek, waardoor veel tankstations een nieuwe positie moeten innemen.

Een nieuw tijdperk voor tankstations: alternatieve brandstoffen

De olie- en gasindustrie ondervindt meer kritiek dan ooit tevoren. Het tij keert als gevolg van een publieke opinie gedreven door de klimaatcrisis, de vele geheimhoudingen over de milieuschade van fossiele brandstoffen en de miljarden euro’s die deze industrie heeft besteedt om de klimaatdiscussie in eigen voordeel te beslechten.

Om deze realiteit onder ogen te zien, heroverwegen steeds meer olie- en gasbedrijven hun positie in de markt en proberen zij manieren te vinden om ook in de toekomst relevant te blijven. Het inzetten op laadinfrastructuur is een van deze manieren:

• Shell kondigde aan dat ze tegen 2025 500.000 laadpunten zullen installeren. 
• BP versterkt zijn laadnetwerk tegen 2030 naar een totaal van 70.000 laadpunten.
• Total breidt zijn Europese laadnetwerk tegen 2025 uit van 18.000 naar 150.000 laadpunten.

De gemiddelde consument komt echter nauwelijks in aanraking met deze bedrijven, tenzij ze gaan tanken. Omdat dit in de toekomst minder nodig zal zijn, kun je verwachten dat dit ten koste gaat van de populariteit van deze sector. Een recent onderzoek van McKinsey verwacht dat de markt voor tankstations met winkels zal dalen van 77 miljard euro in 2019 naar 70 miljard euro in 2030. 

Om hun marktpositie te behouden moeten de eigenaren van tankstations gaan meedenken over de klimaatcrisis, duurzaam vervoer en de toekomst van mobiliteit.

De opkomst van elektrisch vervoer

De opkomst van elektrisch vervoer is natuurlijk sterk gekoppeld aan de noodzaak voor duurzamere mobiliteit. De uitstoot van auto’s, vrachtwagens, motors en bussen is verantwoordelijk voor bijna 12 procent van de wereldwijde CO₂-uitstoot. Het verminderen van de uitstoot in deze sector is een cruciaal onderdeel in de strijd tegen de klimaatcrisis. Daarom wordt elektrisch vervoer door velen naar voren geschoven als mogelijke oplossing voor een duurzame toekomst.

Verschillende landen, waaronder Nederland, hebben een einddatum voorgesteld voor de verkoop van benzineauto’s. Daarnaast kondigden zeven grote autofabrikanten aan om tegen 2030 100 procent elektrisch te zijn. Hierdoor gaan veel bedrijven over op de elektrificatie van hun wagenpark, van bestelauto’s tot aan vrachtwagens. 

Amazon, UPS en IKEA zijn voorbeelden van bedrijven die zich willen inzetten om een aanzienlijk deel van hun vloot of zelfs hun volledige wagenpark te elektrificeren. Volgens een rapport van McKinsey bevinden eigenaren van een tankstation zich in de unieke positie om deze markt een lucratief totaalaanbod aan te kunnen bieden.

We zien ook dat de aandacht van miljoenen consumenten is verschoven naar elektrisch vervoer: meer dan 45 procent overweegt een elektrische auto aan te schaffen. Veel marktleiders beweren dan ook dat de toekomst elektrisch is en dat het kantelpunt in het voordeel van elektrische auto’s reeds is bereikt.

Door deze sterke groei zijn er in vrijwel alle landen meer elektrische auto’s dan laadpalen. Dit hoeft niet meteen een probleem te zijn, aangezien een elektrische auto niet de hele dag aan de laadpaal staat en er dus meerdere auto’s gebruik kunnen maken van dezelfde laadpaal. De verhouding tussen beide is echter verre van optimaal. Voor tankstations is dit een mooie kans om laadinfrastructuur aan te bieden.

Zijn waterstofstations de toekomst?

Waterstof wordt door overheden en olie- en gasbedrijven beschouwd als één van de instrumenten in de strijd tegen de klimaatcrisis. Maar, wordt dit een belangrijke inkomstenbron voor tankstations?

Wat is waterstof eigenlijk?

Waterstof is een alternatieve brandstof dat lijkt op aardgas, maar wordt gemaakt door middel van een proces dat 'stoomreforming' wordt genoemd. Deze alternatieve brandstof wordt al jaren gebruikt als raketbrandstof en als brandstof voor zeppelins. 

Al in de jaren 70 zagen enkele autofabrikanten waterstof als dé toekomst voor alle soorten vervoer en sindsdien pompen bedrijven miljarden euro’s in onderzoek en ontwikkeling van brandstofcellen die werken op waterstof. 

In de jaren daarna zijn waterstofauto’s vanwege de hoge productiekosten en de hevige concurrentie van elektrische auto’s echter nooit grootschalig geproduceerd.

Waterstofauto's

Aangespoord door de potentie van groene waterstof zijn veel autofabrikanten (opnieuw) begonnen met de ontwikkeling van personenauto’s op waterstof. Momenteel zijn er twee waterstofmodellen verkrijgbaar: de Hyundai Nexo en de Toyota Mirai.

Andere fabrikanten, zoals BMW, zijn ook met waterstof bezig, maar veel waterstofprojecten van Daimler, Honda en Volkswagen zijn afgeblazen wegens de hoge kosten voor zowel de productie van waterstofauto’s als het winnen en vervoeren van waterstof zelf.

Is waterstof de toekomst voor personenauto's? Volgens Volkswagen "spreekt alles in het voordeel van de accu en praktisch niets in het voordeel van waterstof."

Vrachtwagens op waterstof

Personenauto’s die op waterstof rijden, verdwijnen langzaamaan uit beeld en worden vervangen door auto’s met een accu. Dit is een ander verhaal voor zwaar transport, zoals vrachtwagens. Volgens Berylls Strategy Advisors, een automotive adviesbureau in München, is in 2030 25 procent van de verkoop van nieuwe vrachtwagens in Europa elektrisch en rijdt 10 procent op waterstof. 

Voor zwaar transport, verantwoordelijk voor een kwart van de uitstoot van alle vervoer, kan waterstof een aantrekkelijk alternatief zijn voor verbrandingsmotoren.

David Cullen, wetenschapper van het Oak Ridge National Laboratory, meent: "Waterstofcellen zijn ideaal voor vrachtwagens, omdat de tijd voor het tanken en het rijbereik vergelijkbaar zijn met vrachtwagens die op benzine of diesel rijden. Ook zijn de reisroutes voorspelbaar, wat de drempel voor het ontwikkelen van infrastructuur voor het tanken van waterstof verlaagt." 

Waterstof heeft in dit segment dus potentie. Waterstoftechnologie wordt goedkoper en efficiënter, maar de productie van groene waterstof loopt nog altijd achter op zijn fossiele tegenhangers.

Is waterstof duurzaam?

Één van de bezwaren tegen waterstof is de vraag rondom de duurzaamheid hiervan.

Op dit moment wordt het grootste deel van de waterstof (ongeveer 95 procent) met fossiele brandstoffen gemaakt. Bruine waterstof is een product van de vergassing van steenkool en grijze waterstof van aardgas, wat geen duurzame bronnen zijn. 

Blauwe waterstof wordt gezien als een brandstof met een lage uitstoot, omdat de CO₂ wordt opgevangen en opgeslagen. De daadwerkelijke duurzaamheid van dit proces staat echter ter discussie. Groene waterstof, daarentegen, wordt geproduceerd van hernieuwbare energie en heeft de potentie om een belangrijke rol te gaan spelen in de energietransitie.

Hoewel groene waterstof een populaire, duurzame energiebron kan zijn, is er waarschijnlijk pas in 2033 voldoende van beschikbaar. Zwaar transport dat door waterstof wordt aangedreven, zal wellicht vaker op de weg te zien zijn, maar, mits de productie van groene waterstof wordt opgevoerd, is het onwaarschijnlijk dat deze vorm van aandrijving de positie van volledig elektrisch transport gaat inhalen.

Wat is biobrandstof en is dit hernieuwbaar?

Biobrandstoffen worden gemaakt door grondstoffen zoals plantaardige oliën en dierlijke vetten af te breken, om te zetten in ethanol of biodiesel en te mengen met traditionele benzine of diesel om tot een CO₂-arm alternatief te komen. In Europa en de Verenigde Staten bevat benzine ongeveer 10 procent ethanol (E10). Ter referentie: sommige auto’s kunnen op 85 procent ethanol (E85) rijden.

Biobrandstoffen zijn goede alternatieven voor fossiele brandstoffen, omdat ze kostenefficiënt zijn en geen grote investeringen in infrastructuur vereisen. Maar, dat maakt het nog geen wondermiddel. 

Biobrandstoffen worden beschouwd als een hernieuwbare energiebron, aangezien ze afkomstig zijn van bijproducten van de landbouw en dus een duurzamer alternatief voor benzine zijn. Echter, biobrandstof is niet geheel CO₂-neutraal en moet alsnog met fossiele brandstof worden vermengd. 

Voor tankstations is het aanbieden van biobrandstof als alternatieve brandstof een goed vertrekpunt, maar biedt het geen garantie voor de toekomst. De overgang naar duurzamere alternatieven is in volle gang en uitsluitend biobrandstof als alternatief aanbieden, zal niet genoeg zijn om aan de veranderende vraag van de klant te voldoen. 

Hoe ziet de toekomst van tankstations eruit?

Nu de energietransitie in een stroomversnelling zit, zullen de eigenaren van tankstations investeringen moeten doen om er in de toekomst hun voordeel uit te kunnen halen. Met de verschillende alternatieven zoals elektriciteit, waterstof en biobrandstof staan ze voor een moeilijke keuze. 

Alhoewel alternatieve brandstoffen populairder worden en hun ontwikkeling belangrijk is voor de CO₂-reductie van vervoer en transport, heeft elektrische mobiliteit toch een duidelijke voorsprong. 

De opkomst van elektrisch rijden is razendsnel gegaan en zal de komende tijd waarschijnlijk niet vertragen. Er verschijnen steeds meer elektrische auto’s op de weg door een stijgende vraag, stimulerende regelgeving van de overheid en de inzet van bedrijven. 

Voor de eigenaar van een tankstation is de waarde van elektrisch laden vandaag misschien nog verwaarloosbaar, maar volgens onderzoek van McKinsey ligt de waarde van deze markt tegen 2030 bijna op 18 miljard euro.

Er zijn genoeg andere kapers op de kust die graag een graantje willen meepikken. Vooral wanneer tankstationeigenaren geen tijdige actie ondernemen. Het adviesbureau McKinsey gaf de sector daarom het dringende advies: “Tankstations zullen verder moeten kijken dan hun traditionele werkzaamheden en snel moeten handelen om de vele verschillende spelers voor te blijven".